‘De menselijke maat moet centraal staan’
Karen van Ruiten heeft een heldere kijk op wat een hot topic aan het worden is: passende zorg. Haar overtuiging is dat er vooral meer ruimte moet komen om zaken anders te gaan aanpakken. En daarbij de menselijke maat terug te vinden, want wat passende zorg is, verschilt voor iedereen, zo vertelde Karen aan Zorg voor innoveren. Karen van Ruiten is directeur van zowel Positieve Gezondheid als Alles is gezondheid. Daarnaast is ze commissievoorzitter van het programma Citizen Science voor Gezondheid en Zorg.
Wat is passende zorg en waarom is het zo’n hot topic?
Wat passende zorg precies is, verandert voortdurend, volgens Karen. Als eerste uit noodzaak, omdat anders straks de kosten niet meer op te brengen zijn. Maar vooral ook omdat we er de mensen niet voor zullen hebben. “Daarnaast door de mogelijkheden van de technologie,” legt Karen uit. “We zien dat dat zorg anders kan worden vormgegeven. We doen steeds meer dingen digitaal met onze bank en in de supermarkt. We boeken onze reizen online. Dan verwachten we dat ook als zorgconsument te kunnen doen.”
Met 17 miljoen mensen in ons land is de diversiteit groot. Ondanks vergelijkbare medische klachten of diagnoses, is ieders achtergrond heel anders. Wat voor de een passende zorg is, is dat voor de ander niet. Het gaat erom een menselijke maat te gebruiken, benadrukt Karen.
Hoe moet passende zorg gefaciliteerd worden?
Om zorg passend te laten zijn, moeten we ruimte mogelijk maken voor verandering en vernieuwing. Er is ruimte nodig voor zorgprofessionals; zo zien we vaker dat gezondheidscentra en huisartsenpraktijken kiezen voor langere consulten. “Dat een huisartsbezoek standaard 10 minuten duurt, blijft misschien niet standaard de komende tien jaar. Vlees eten en roken was ook ooit normaal, maar standaarden veranderen. Dat zien we ook aan de voorkeuren van zorgverleners zelf,” voegt Karen toe. “Vanuit Positieve Gezondheid pleiten we ook voor ruimte voor een ander gesprek tussen patiënt en specialist. Waarin het niet primair gaat over labuitslagen, maar over de behoefte van de patiënt in behandeling of zelfmanagement.”
Wat draagt Positieve Gezondheid bij aan dat andere gesprek?
Positieve Gezondheid biedt een begrijpelijk gespreksinstrument dat via zes ‘dimensies’ nagaat hoe het met iemand gaat. Het accent ligt niet op ziekte. Maar op mensen zelf, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Passende zorg is dus afhankelijk van ieders behoeften in die dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Via wetenschappelijke onderzoeken gevalideerd heeft Positieve Gezondheid inmiddels al duizenden zorgprofessionals opgeleid om het andere gesprek met deze dimensies in te zetten. “Het gedachtengoed biedt een manier om breder naar gezondheid te kijken,” zegt Karen. “Want gezondheid is meer dan niet ziek zijn. We bieden een instrument in verschillende varianten, dat ook voor kinderen of laaggeletterden makkelijk te gebruiken is. Het helpt zorgprofessionals maar ook beleidsmakers of gemeenten vorm te geven wat voor de gezondheid van mensen belangrijk is.”
Waar liggen de belangrijkste uitdagingen van dit gesprekinstrument?
Karen ziet regelmatig dat professionals de zorg graag op een nieuwe manier willen aanpakken, maar nog niet goed weten hoe dat te doen. Het gaat niet alleen om kennis maar vooral of iemand er zich comfortabel, veilig en vertrouwd genoeg bij voelt om het gespreksinstrument te gebruiken. “De uitdaging is de tijd vrij te maken die iedereen nodig heeft om iets op een andere manier te gaan doen, te oefenen. We geloven erg in learing by doing.”
De mond-tot-mond reclame door gebruikers helpt gelukkig, voegt Karen toe. “Er is een prachtig filmpje online van het revalidatietraject van een meisje bij wie een ‘passend revalidatietraject’ met meer mogelijkheden werd benut. Voor Laila die voor haar ongeluk al van dansen hield. Uitgangspunt was de drijfveer van het meisje. Zij wilde weer kunnen dansen! Dat traject levert uiteindelijk ook betere en snellere resultaten op!”
Hoe kunnen zorgverleners, verzekeraars en innovatoren passende zorg helpen realiseren?
“In de zorg is zoveel vastgelegd, zoals standaarden en richtlijnen maar ook de verbonden oordelen; iets is goed of fout,” vindt Karen. “Passende zorg leveren betekent ook durven loslaten en variëren. Er is namelijk geen ‘one size fits all’.”
Volgens Karen gaat passende zorg om zoveel mogelijk persoonsgericht zijn. “Leef je in iemand in, bedenk wat je zelf nodig zou hebben als je in de positie van de ander zou zitten. Papier en beleid of behandelplan kunnen geduldig zijn maar soms helpt het om het kleiner te maken. In kleine stapjes en co-creatie. Dan wordt het vanzelfsprekend dat je het persoonsgericht, dus passend maakt.”
Daarnaast geeft Karen het advies ervan uit te gaan dat de toekomst van zorg en gezondheid ‘blended’ zal zijn. Daarin speelt de doorontwikkeling van de persoonlijke gezondheidsomgeving een rol, net zoals vele apps.
Inspirerende verhalen
Door Alles is gezondheid is samen met eerstelijnszorgorganisatie Proscoop en Stichting Emovere de brochure Zie mij nu gepubliceerd met verhalen van 15 kinderen met onverklaarbare lichamelijke klachten. Die verhalenbundel toont de behoefte van jongeren aan om als geheel bekeken te worden. Niet alleen misselijkheid of onverklaarbaar overgeven beschouwen. Natuurlijk moet dat allereerst medisch goed onderzocht zijn, maar na uitsluiten niet alleen verdere maag- en darmonderzoeken doen. Want je kunt buikpijn hebben omdat je ergens tegen opziet; bij kinderen vinden we dat vanzelfsprekend, maar bij volwassenen slaan we die stap soms over. Zulke verhalen kunnen volwassenen, zorgprofessionals en beleidsmakers duidelijk maken wat passende zorg betekent, zoals het verhaal van Mats. “We hebben een prachtig zorgsysteem maar de bedoeling ervan, de menselijke maat, moet centraal staan,” betoogt Karen.
