Onderzoek Vilans: hoe blijft de ouderenzorg bemensbaar?
In opdracht van het ministerie van VWS bracht Vilans technologieën in kaart die zich hebben bewezen op het gebied van arbeidsbesparing of daarvoor potentie hebben. Vilans, de landelijke kennisorganisatie voor de langdurende zorg, werkte daarvoor samen met Significant Public. Afgelopen zomer presenteerde Vilans de resultaten van Tijdbesparende Technologieën in de Ouderenzorg aan VWS.
Doel van het onderzoek was om de inzet van (slimme) technologie in de ouderenzorg verder te bevorderen. De onderzoekspartners bekeken 13 geselecteerde zorgtechnologieën verdeeld naar hun setting: thuis, thuis en in een zorginstelling of alleen in een zorginstelling. De belangrijkste conclusies vatten we hier samen.
Het veld heeft een kennisbehoefte
Deelnemers aan het onderzoek bleken al ruim gebruik te maken van de beschikbare middelen en kennisuitwisseling in de regio. Regionale samenwerkingen hebben veel aandacht voor de mogelijkheden van technologie. Ook de financiële impuls door de SET en SET-Covid regelingen stimuleert de inzet van technologie in de ouderenzorg. Wel blijken zorgaanbieders voor complexe uitdagingen te staan. Om gebruik te maken van technologie zoals geavanceerde domotica, moeten ze relatief grote investeringen doen. Dat betekent keuzes maken voor afschrijving over een langere tijd. Die keuze wordt steeds ingewikkelder door de snelle ontwikkeling van technologie. Betrokkenen willen daarom dat er meer gedeeld wordt over daadwerkelijke kosten en baten, investeringen op lange termijn en succesvolle samenwerking met leveranciers. Daarnaast zijn gedegen aanvullend onderzoek en monitoring nodig om verdere opschaling van technologie in de ouderenzorg te ondersteunen.
Alle stakeholders hebben een rol
Het tijdig betrekken van verschillende stakeholders wordt als van groot belang gezien. Zowel interne stakeholders (zoals de ICT-afdeling) als externe stakeholders (gemeenten, apothekers of de woningstichting): de kosten en baten van de inzet van technologie komt niet altijd bij dezelfde stakeholder te liggen.
Zorgaanbieders zien waarde in het tijdig starten met ondersteuning door technologie. Ten behoeve van kwaliteitsverbetering, en met name preventie, bieden de technologieën al eerder kansen dan de momenten waarop ze nu worden benut.
Bij het informeren van de burger als zorgconsument kunnen verzekeraars, huisartsen en patiëntenorganisaties helpen. Ook het verkennen of de financiële drempel kan worden verlaagd bij investeren in technologie terwijl de baten ergens anders liggen, moet onderdeel zijn van de discussie over domein overstijgende bekostiging.
Een laatste aspect van samenwerking tussen stakeholders betreft interoperabiliteit van diverse technologieën. Zo kan een koppeling met het elektronische cliëntendossier in veel gevallen echte tijdwinst opleveren. De verwachting is dat de bestudeerde afzonderlijke technologieën elkaar kunnen versterken wanneer ze te koppelen zijn.
Is de focus op arbeidsbesparing wel juist?
Arbeidsbesparing in de zorg betekent niet vervanging van arbeid, maar noodzakelijke ondersteuning vanwege tekorten. Om daadwerkelijke arbeidsbesparing te bewijzen zijn kwalificeerbare opbrengsten nodig. Maar niet elke opbrengst is direct in gewonnen tijd uit te drukken. De inzet van technologie kost vaak ook een investering van tijd (fte’s) en expertise. Voor de medewerkers in de zorg is er mogelijk een tijdbesparing op het zorgmoment, maar op andere plekken is er juist een tijdelijke impuls nodig voor een projectleider, voor medewerkers van ICT die er taken bij krijgen. Met name het herinrichten van diverse processen en dat continue evalueren, vraagt om een investering.
Voor effectief gebruik van veel van de technologieën uit het onderzoek, is ook het anders regelen van zorg cruciaal. Teams moeten hun routines van geplande naar ongeplande zorg aanpassen. De vraag van de cliënt wordt centraler; zorg wordt geboden wanneer de cliënt die nodig heeft, op maat en niet vanuit routine of gewoonte. Maar als er op meerdere gebieden dingen anders gedaan worden, komt de arbeidsbesparing dan door technologie of verbeterde processen?
Ook het vergroten van de zelfredzaamheid van cliënten, van het werkplezier bij medewerkers en het verlagen van hun fysieke inspanning zijn belangrijke uitkomsten. Juist deze elementen kunnen medewerkers motiveren om met technologie aan de slag te gaan. Zonder enthousiaste en betrokken medewerkers geen succesvolle inzet van technologie.
Meer informatie
- Lees hier het volledige rapport Tijdbesparende Technologieën in de Ouderenzorg
- Vilans
