Preventie: bewoners kunnen het verschil maken
Wandelen is goed voor de gezondheid. Het kan helpen ziekte te voorkomen, en is dus het organiseren en promoten waard. Dat kan een rol zijn voor âbuurtverbindersâ, vindt Anja van der Aa, oprichter van de Wijkcoöperatie Oost voor Elkaar en Samen030 in Utrecht. Maar het laten groeien van het aantal buurtverbinders valt nog niet mee. De kracht van buurtbewoners die zich verenigen, kan daarbij het verschil maken, volgens Anja.
Buurtverbinders zijn betaalde bewoners die zorgen voor een sociaal netwerk onder buurt- en straatgenoten. Ze signaleren problemen, wensen en kansen en faciliteren oplossingen door bewoners onderling en met organisaties in contact te brengen. âAls je echt iedereen wilt bereiken, moet je dat op buurtniveau doen,â zegt Anja. âMaar er loopt niemand meer rond in de buurten: ze zijn wegbezuinigd. Wij willen in elke buurt een buurtverbinder. Want ook op het gebied van leefstijl en gezondheid kunnen die veel betekenen. Er ligt wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat ze een gigantische zorg- en gezondheidswinst kunnen opleveren, doordat ze zoveel mensen kunnen bereiken en collectieve oplossingen weten te organiseren.â
Professionaliseren
Anja zou graag zien dat de buurtverbinders semi-professioneel georganiseerd worden. Ze merkt dat er vaak vanuit wordt gegaan dat vrijwilligers het âwel even doenâ. Maar drie dagen per week paraat zijn als buurtverbinder is niet iets dat je zomaar van bewoners mag verwachten, vindt Anja. âEr zijn nu 3 wandelgroepen in de wijk. Maar we hebben 13 buurten; ik vind dus dat we 13 wandelgroepen moeten hebben. Wie organiseert of mobiliseert dat?
Er ligt een goede basis, maar het organisatorisch inbedden en opschalen is de grote uitdaging. âMeer buurtverbinders die proactief mensen attenderen op leefstijlinitiatieven, mensen informeren en die vroegtijdig ingrijpen als het bij mensen thuis fout gaat. Wat vroeger de huisarts voor zijn rekening nam.âÂ
Het blijkt ingewikkeld te zijn om de inzet van buurtverbinders via zorgverzekeraars te regelen. Want zorgaanbieders krijgen geld voor behandelingen, niet voor preventie. âEr staat een heel leger aan ervaringsdeskundigen, mantelzorgers, sociaal ondernemers en zzpâers klaar, maar wel buiten de gevestigde instituten. Daardoor ontbreekt nog het geld om ze in te kunnen zetten. Je moet investeren in professionele ondersteuning om de vrijwillige inzet in buurten te vergroten. Dat gaat niet vanzelf, daar moet je nieuwe banen in de buurt voor creĂ«ren.â
Lopende initiatieven
Het ontbreken van financiering voor de inzet van buurtverbinders betekent niet dat er niets gebeurt op het gebied van preventie. Wijkcoöperatie Oost voor Elkaar heeft een subsidie van De Juiste Zorg Op De Juiste Plek via ZonMw ontvangen. Daarmee heeft Anja een bestuurlijke overeenkomst met 20 partners in haar wijk opgesteld. Het zorgde voor een taakverschuiving van de welzijnsorganisatie richting Oost voor Elkaar om activiteiten rond zorg en preventie verder te brengen en te coördineren. Die nieuwe, structurele samenwerking leidde tot nieuwe wandelclubs, samenwerking tussen organisaties rond de plaatselijke atletiekbaan en beweegactiviteiten voor ouderen. âTijdens de griepvaccinaties in november, had Oost voor Elkaar een informatiestand over leefstijl en enquĂȘtes die we samen met bewoners invulden,â licht Anja toe.Â
âEen mooi initiatief is ook de PreventieVersneller. Zorgverzekeraar Menzis, het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en het Alletta Jacobsinstituut gebruiken dit om de meest kansrijke zorginnovaties op te schalen. âIk heb liever dat er onderzoek wordt gedaan naar dingen die al bestaan en werken dan zaken die er nog niet zijn. Ik vind dat er een denkomslag nodig is. Geen onderzoek voordat je kunt implementeren maar een zorgverzekeraar die vraagt; ga eerst eens kleinschalig beginnen en doe dan onderzoek.â
Hoe nu verder?
Volgens Anja zijn er regionale samenwerkingsverbanden nodig om van de buurtverbinders professionals te maken. Deze nieuwe functie met nieuwe competenties kan bijvoorbeeld in Utrecht gerealiseerd worden in samenwerking met het Zilveren Kruis, UMCU, huisartsen en andere partijen. âDe buurtverbinder is van zoân cruciaal belang voor bewoners, dat ik zelf maar in gesprek ben gegaan met een zorgverzekeraar,â zegt Anja. âIk ben op zoek naar een contractpartner die dit met ons wil realiseren. Dat kan een thuiszorginstelling zijn, of de huisartsen. Volgens mij moeten we niet een nieuwe organisatie opzetten, want er zijn er al teveel. Er moet nieuwe samenwerking komen tussen bestaande partijen. Daarom ga ik met de directies van een aantal organisaties praten.âÂ
In een andere setting deed Anja als trekker van GROZ Utrecht, een regionaal programma via een alliantie tussen bewoners en UMCU al eerder iets vergelijkbaars. âEen belangrijke les die ik heb geleerd, is dat de bewoners het verschil maken. Het gaat over een totaal andere manier van organiseren, in de buurt en in kleine groepen. Met veel sociaal contact en veel keuze om aan je eigen leefstijl te werken. Bewonersorganisaties kunnen zorgen voor druk op de ketel als het gaat om professionaliseren van buurtverbinding. Ze kunnen verandering brengen in het spel zoals het gespeeld wordt. Bij bewoners zit de wijsheid maar ze moeten dan wel georganiseerd zijn!â
